HISTORIA JANA I JOHNA DAMSKICH
Podane niżej przez nas informacje zaczerpnięte są z wywiadu udzielonego w domu Johna Damskiego w Los Angeles 14 maja 1988 r. :
https://ellenlandweber.com/…/book/damski/johndstory1.html
https://ellenlandweber.com/…/book/damski/johndstory7.html
Jan Damski (ur. 1885, zamordowany prawdopodobnie w 1941 w Związku Sowieckim) i jego żona Stanisława ( 1889-1932) z domu Nowak przyjechali z Niemiec, z Nadrenii, do Solca, prawdopodobnie w 1919 r. Mieli wtedy 2 synów : Zygmunta ( ?) i Jana ( 1914-2000). Dwoje młodszych dzieci urodziło się w Solcu : Władysław (?) i Janina ( ur. 1928)
Jan Damski był policjantem – funkcjonariuszem Posterunku Policji Państwowej w Solcu Kujawskim w stopniu starszego posterunkowego.
Nie wiemy jak Jan Damski znalazł się na terenie ZSRR. Na tabliczce pro memoria na grobie Stanisławy Damskiej jest napis :” Jan Damski, ur.1885 r. zginął w obronie Ojczyzny w czasie II wojny światowej, zamordowany w ZSRR.” Figuruje w IPN na liście represjonowanych przez Związek Radziecki.
Znaleźliśmy taką adnotację : Jan Damski 1885, Początek Aresztowania 1941r. ZSRR, Ukraińska Obłast Rówieńska. Źródło: Wykaz spraw prowadzonych przez organa NKWD Zachodniej Ukrainy i Białorusi ( wybór z księgi Rejestrowej Spraw Archiwalno – śledczych NKWD ZSRR) , kopia Ośrodek Karta Sygnatura ZUB –/362/76/11
Jan Damski syn (John), był doskonałym sportowcem. Był lekkoatletą i piłkarzem. Należał do Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. W jego wspomnieniach pojawia się informacja, że Solec przed wojną liczył 5 tys. osób i była tylko jedna rodzina żydowska – Daumanów, którzy mieli 3 synów i córkę. Jan przyjaźnił się z Jakubem Daumanem . Wszyscy chłopcy Daumanowie należeli do Sokoła. Podczas kampanii obronnej 1939 roku, Damski brał udział w obronie Wybrzeża. Trafił do obozu jenieckiego, z którego uciekł. Wrócił do Gdyni i podjął tam pracę. Ponieważ urodził się w Niemczech i mówił po niemiecku tak samo jak po polsku, zmuszano go do podpisania volkslisty, Ponieważ odmówił, musiał w ciągu 24 godzin opuścić miasto i udać się do Generalnej Guberni. W grudniu 1939 r. Janek i 2 jego przyjaciele postanowili przedostać się na Węgry i potem do Francji. 9 grudnia 1939 r. zostali złapani blisko granicy i przekazani Gestapo. Trafili do więzienia w Sanoku. Siedział w 45-osobowej celi. 13 czerwca 1940 r , w nocy SS zaczęło wywozić więźniów, którym obcinano wszystkie guziki w ubraniach. Zabito tej nocy 115 więźniów. Pozostałych wywieziono do Auschwitz. Jan pozostał w więzieniu. SSman przesłuchiwał Janka, który wmówił mu, że jego matka mówiła po niemiecku i on sam czuje się, jakby był Niemcem. Zwolniono go z więzienia 9 sierpnia. Udał się do Lublina, gdzie spotkał się z bratem. Przeprowadzili się do Zamościa. Jan zatrudnił się przy budowie lotniska wojskowego. Przekonał przełożonego, żeby zatrudniać przy budowie Żydów z getta. Później szukał pracowników w gettcie warszawskim. Kilka osób wywiózł z getta ukrytych w samochodzie.
Jan i Zygmunt mieszkali razem w Zamościu w tym samym domu, co rodzina Rozen. W Październiku 1941 r. Jan poznał ich córkę Sarę i zakochał się w niej. Sara nielegalnie wróciła do Zamościa z Lwowa, dokąd wysłał ją ojciec. Była poszukiwana przez Gestapo. Uciekając z mieszkania wyskoczyła przez okno, wprost w ramiona Jana, siedzącego na ławce pod domem. Jan ukrywał Sarę przez kilka tygodni.. Załatwił jej i jej matce aryjskie papiery. Sara stała się Krystyną Padarewską i udawała żonę Jana. Kiedy Niemcy zlikwidowali getto w Zamościu, Polacy tam mieszkający domyślali się, że po Żydach i Cyganach, oni będą następni. Niedobitki prosiły Damskiego o załatwienie aryjskich papierów, co robił Jan, Krystyna i jej matka udali się do Częstochowy. Ponieważ Jan porzucił pracę na lotnisku, był poszukiwany. Matka Sary- Krystyny wyjechała do pracy w Niemczech. W 1943 r. ostrzeżony, że Sara jest podejrzewana o żydowskie pochodzenie, Jan wyjechał z nią do Warszawy. Tam był świadkiem niebywałego okrucieństwa Niemców wobec Polaków. Podczas Powstania Warszawskiego Jan i Sara zostali zatrzymani przez Niemców. Ponownie Jana uratował jego nadreński akcent – wmówił żołnierzom, że jest niemieckim businessmanem. Ci pomogli Janowi i Sarze wydostać się z Warszawy. Zamieszkali w Ożarowie, Pozostali tam do stycznia 1945 r.
Swoją opowieść Jan kończy stwierdzeniem, że żeby 100 000 Żydów przeżyło wojnę , milion Polaków musiał im pomagać.
Jan i Krystyna wyjechali po wojnie do USA. Tam urodziła się ich córka Eva. Krystyna nie wróciła nigdy do swojego żydowskiego imienia. Jan stał się Johnem. Został uhonorowany w 1988 roku tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
W USA zamieszkali w Los Angeles. John nadal uprawiał sport.
John Damski zmarł w 2000 r., pochowany jest w Los Angeles.
